سجاده به معنی سجده گاه و فرش هم که معنی آن مشخص است؛ در واقع سجاده فرش برای نمازگزاران مسلمان تهیه شده تا بتوانند فرشی مخصوص با حال و هوای دینی برای برگزاری نماز داشته باشند.
اگر چه این نوع فرش در ابتدا ناشناخته بود، اما بعدها به یک اثر فرهنگی مهم تبدیل شد به طوری‌که بسیاری از کشورهای مسلمان از آن استقبال نمودند.
به طور کلی قالی یکی از هنرهای ایرانی است که باید ریشه‌ی آن را در فرهنگ ایرانیان جستجو نمود. با توجه به اینکه ایران یکی از مهمترین کشورهای جهان بوده است، از گذشته تا به امروز پایگاهی برای تبلیغات دینی به شمار می‌رفته است.
در گذشته با گسترش هر دین قطعا فرهنگ ایرانی نیز با آن دین تطابق پیدا می‌کرده است که یکی از این تطابق‌ها بافت فرش نماز بوده است. به واقع می‌توانیم بگوییم که فرش سجاده ای آمیزه‌ای بی‌نظیر از فرهنگ ایرانی و هنر اسلامی می‌باشد.
سجاده فرش از نظر طرح و بافت
از آنجا که فرش سجاده یک محصول مذهبی و مقدس تلقی می‌شود، در نقشه‌ی بافت آن نیز از طرح‌های مذهبی همچون نقوش اسلیمی، شمسه، محراب، ستون و سرستون‌های مسجد استفاده می‌گردد. سجاده فرش‌ها از نظر شیوه‌ی بافت به 2 دسته‌ی ماشینی و دستباف تقسیم‌بندی می‌شوند.
استفاده از فرش سجاده ای دستباف به دلیل زمان طولانی بافت و همچنین هزینه‌های بالا، برای مسجد و نمازخانه (با توجه به متراژ زیاد) اصلا به صرفه نیست و این نوع قالی را به ندرت فقط در برخی از مساجد مجلل کشورهای عربی می‌توانید ببینید. از این نمونه قالی‌های دستباف می‌توان به فرش مسجد سلطان قابوس و فرش مسجد ابوظبی اشاره نمود.
اما استفاده از سجاده فرش ماشینی در کشور عزیزمان ایران با توجه به اینکه بیش از 95 درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، بسیار رایج است و به همین دلیل تولیدات گوناگون و متنوعی در زمینه‌ی فرش نماز به بازار عرضه می‌شود که بیشتر مصارف آن برای مکان‌هایی چون تکیه‌ها، مسجدها، حرم‌های مطهر امامان و امامزادگان، حسینیه‌ها، نمازخانه‌ها و سایر مکان‌های مقدس اسلامی می‌باشد.
برای درک بهتر این نوع از فرش‌ها، فیلم کوتاهی از کارخانه سجاده‌بافی سبحان تهیه کرده‌ایم که مشاهده‌ی آن خالی از لطف نیست:
مزایای استفاده از سجاده فرش
ممکن است این سوال پیش بیاید که چرا باید از فرش سجاده در مساجد و حسینیه‌ها استفاده کنیم؟ همانطور که گفتیم این نوع فرش‌ها مخصوص مکان‌های مذهبی و برای اقامه‌ی نماز و عبادت طراحی و تولید می‌شوند، بنابراین طرح‌هایی که در آن‌ها استفاده می‌شود، همگی سنگین و مناسب فضای مقدس محل عبادت هستند. از آن گذشته هزینه‌ی تمام شده‌ی این قالی‌های مخصوص برای تامین کننده‌ها بسیار کمتر است.
غیر از همه‌ی این‌ها، یک نکته‌ی مهم‌تر هم هست و آن متحد شدن و یکپارچه شدن محل عبادت می‌باشد که این امر با فرش‌های سنتی به خاطر برخی از محدودیت‌ها ممکن نیست یا اگر هم ممکن باشد، سخت خواهد بود.
لازم به ذکر است که ما در این مقاله بیشتر در مورد فرش‌های ماشینی صحبت می‌کنیم که خرید آن‌ها برای متولیان مساجد و حسینیه‌ها راحت‌تر و به صرفه‌تر می‌باشد. فرش ماشینی سجاده ای به خاطر بافت با الیاف مصنوعی و همچنین تولید انبوه در کارخانه‌های تولید فرش، قیمت منصفانه‌ای برای استفاده در مکان‌های مقدس دارد.
دلایلی که باید از سجاده فرش در مسجدها و دیگر اماکن متبرکه استفاده کنیم را در ادامه برایتان لیست نموده‌ایم:
طرح و رنگ مناسب فضای عبادت
مساجد، حسینیه‌ها و نمازخانه‌ها فضاهای مقدسی هستند که باید حتی‌الامکان در زیباسازی و نگهداری آن‌ها کوشا باشیم. در طراحی فرش‌های سجاده ای و به خصوص سجاده‌های ماشینی سعی شده است که در رنگ‌بندی و طراحی آن‌ها از اصول خاصی استفاده شود تا فضای عبادت متناسب با همان روح و جلوه‌ی مقدس اسلامی باقی بماند.
استفاده از رنگ‌هایی چون آبی فیروزه‌ای و سبز یشمی در سجاده فرش برای همین مورد است تا بتواند سنگین بودن و مقدس بودن فضا حفظ شود. همچنین طرح‌هایی که در فرش‌های نماز استفاده می‌شوند، عموما مناسب برای مساجد و حسینیه‌ها هستند و نقوشی همچون گنبد، مناره، محراب، ستون، سر ستون، تذهیب و گل و بوته در آن‌ها دیده می‌شود. این نقشه‌ها سبب جلوه‌ی بیشتر نسبت به فرش‌های معمولی سنتی در مکان‌های مقدس می‌گردد، به همین دلیل سبب شده است تا طرفداران این فرش‌ها روز به روز افزایش پیدا کنند.
سجاده فرش و یکپارچگی فضای عبادت
یکی از اصول مهم در فرش کردن یک محل این است که شما بتوانید یکپارچگی را در آن مکان حفظ کنید. در برخی از مساجد از فرش‌های کلاسیک 12 متری، 6 متری و یا 9 متری استفاده می‌کنند که البته چندان یکپارچگی و نظم را نمی‌تواند ایجاد کند. اما راهکار ساده‌تر و کم هزینه‌تری وجود دارد و آن هم استفاده از فرش سجاده ای کاشان می‌باشد.
سجاده‌ها در طراحی ساختاری دارای دو نوع تشریفاتی و محرابی می‌باشند. در فرش محرابی همانطور که از نامش پیداست از طرح‌های محراب مسجد و نقوش گنبدی شکل برای طراحی آن استفاده می‌شود که تقریبا به صورت پیوسته می‌باشند و چندین طرح در کنار هم قرار گرفته‌اند.
اما در سجاده فرش تشریفاتی از طرح‌های محراب، ستون، گنبد و غیره خبری نیست بلکه در وسط آن به صورت یکنواخت طرح ساده‌ای از نقوش اسلیمی و تذهیب به کار رفته و فقط حاشیه‌ی آن از گل‌های ریز تشکیل شده است.
هر دو طرح سجاده وقتی که در مساجد و حسینیه‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود، قطعا جلوه‌ای زیباتر از یکپارچگی خواهند داشت. در ضمن همه‌ی حسینیه‌ها و مساجد دارای طراحی چهارگوش نیستند و ممکن است در برخی از مکان‌ها نتوان از فرش‌های ساده و کلاسیک استفاده کرد، در صورتی‌که فرش‌های مخصوص نماز این امکان را دارد که کل فضای مسجد را در بر بگیرد، با همان طرح خودش. در قالی‌های سنتی اگر این کار امکان پذیر هم باشد، احتمالا باید از کناره‌های با طرح‌های دیگر استفاده گردد که نمای خوشایندی نخواهند داشت.
برقراری نظم در صفوف نماز
یکی از مهمترین مشکلاتی که ممکن است در استفاده از قالی‌های معمولی سنتی در مساجد پیش بیاید، بر هم خوردن نظم در صف نمازگزاران است، در صورتی‌که فرش سجاده ای محرابی به گونه‌ای طراحی شده است که هر محراب رو به قبله بوده و مختص به ایستادن برای یک نفر می‌باشد، اینگونه سبب می‌شود که نظم در بین نمازگزاران هم برقرار شود.
قیمت مناسب‌تر سجاده فرش
قیمت فرش سجاده می‌تواند به مراتب کمتر از قالی‌های سنتی و معمولی در بازار باشد و علت آن هم تولید انبوه و مخصوص مکان‌های عبادت است. در پایان جهت آگاهی از مراحل سفارش فرش نماز مخصوص اماکن متبرکه می‌توانید بر روی لینک زیر کلیک بفرمایید:
