قالی ماشینی 500 شانه یکی از ارکان مهم در تاریخ بافت سجاده فرش در ایران است. چیزی در حدود نیم قرن پیش، در شهر کاشان، فرش‌های 350 شانه در کارخانه‌های بافندگی تولید شدند. این فرش‌ها با ضخامت بالا و طرح‌های ساده وارد بازار می‌شدند و اولین گام‌هایی بودند که به‌سمت توسعه و پیشرفت در صنعت فرش کاشان برای مسجد برداشته شدند.
با پیشرفت فناوری و افزایش استفاده از دستگاه‌های ماشینی، انواع فرش سجاده ای 500 شانه با تراکم‌های مختلف بافته و به بازار ارائه شدند. این پیشرفت‌ها علاوه بر زیبایی بیش‌تر، باعث افزایش کیفیت و تنوع در فرش‌های مسجدی گردید.
با به‌کارگیری دستگاه‌های بافت ماشینی، مشکلاتی که قبلاً مردم در تهیه‌ی قالی دستباف داشتند، مانند زمان زیاد مورد نیاز برای بافتن و هزینه‌های بالا، بهبود یافت. این نوع فرش‌ها با روش‌های مکانیکی تولید می‌شدند که زمان و هزینه را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دادند.
با گذر زمان، فرش‌های با شانه و تراکم بیش‌تر و ضخامت کم‌تر مانند فرش سجاده ای 700 شانه و 1000 شانه به بازار عرضه شدند. این نوع فرش‌ها همچنان با زیبایی و کیفیت بیش‌تری تولید می‌شوند و به‌عنوان یک گزینه با قیمت بیش‌تر و با کیفیت بالاتر معرفی می‌شوند.
تعریف فرش سجاده ای 500 شانه
به‌طور کلی کیفیت فرش‌های ماشینی یا براساس جنس نخ و یا براساس تعداد شانه و تراکم تعیین می‌شود. در تعریف ساده از شانه و تراکم، باید بگوییم به گره‌های در عرض، شانه و به گره‌های در طول، تراکم گفته می‌شود.
مثلاً شانه در فرش سجاده ای 500 شانه به تعداد گره‌های موجود در هر متر عرضی اشاره دارد؛ یعنی در هر متر عرضی از این فرش مسجدی تعداد 500 گره وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی کیفیت بافت می‌باشد. تراکم نیز به تعداد گره‌های موجود در هر متر طولی اشاره دارد. به‌عنوان مثال، فرش با تراکم 1000 یعنی در هر متر طولی آن 1000 عدد پود یا گره وجود دارد.
هرچقدر که تعداد شانه‌ها و تراکم بالاتر می‌روند، ارتفاع نخ‌های خاب کم‌تر می‌شود اما در مقابل کیفیت و ظاهر فرش محرابی سجاده ای بهتر می‌شود. به‌طور خلاصه، برای ارزیابی کیفیت سجاده فرش 500 شانه، مشخصاتی همچون شانه، تراکم و ارتفاع نخ‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند که با توجه به این عوامل، کیفیت و استحکام نهایی فرش مشخص می‌گردد.
خصوصیات فرش سجاده ای 500 شانه
برخی از ویژگی‌های مهم برای این فرش ماشینی 500 شانه عبارتند از:
ضخامت و ارتفاع نخ خاب بیش‌تر: این نوع فرش طرح سجاده دارای ارتفاع نخ خاب بیش‌تری است که به آن نرمی و ایجاد حس آرامش در نمازگزار را می‌بخشد. فرش سجاده ای 500 شانه دارای ضخامت و قطر بالایی می‌باشد که همین امر باعث افزایش وزن و حجم آن نسبت به سایر فرش‌ها می‌شود.
ارتفاع نخ‌های خاب در این نوع از سجاده فرش کاشان معمولاً به‌طور متوسط 10 میلی‌متر است. این ارتفاع ممکن است بسته به کارخانه‌ی تولیدکننده کمی بیش‌تر یا کم‌تر از این مقدار باشد. ارتفاع نخ‌ها می‌تواند بر زیبایی و استحکام فرش تأثیر بگذارد.
مقاومت بهتر: این فرش‌ها نسبت به فشار، سایش، پاخوردگی و شست‌وشو مقاومت بالایی دارند که طول عمر آن‌ها را افزایش می‌دهد. در نتیجه‌ی این مقاومت بالا و قابلیت تحمل فشار خوب، بافت فرش مسجد پانصد شانه برای مکان‌های پرتردد و شلوغ مناسب است.
مناسب برای طرح‌های درشت، ساده و تک‌رنگ: به‌دلیل ظرافت بافت کمی که فرش‌های 500 شانه‌ای دارند اصلاً مناسب طرح‌های شلوغ و با جزئیات فراوان نیستند، اما برای تولید انواع طرح‌های ساده، درشت و اصطلاحاً تک‌رنگ بسیار مناسب هستند.
شباهت‌های فرش سجاده ای 500 شانه و 700 شانه
شباهت‌هایی که در فرش‌های مسجدی 700 شانه و 500 شانه وجود دارند عبارتند از:
تولید توسط دستگاه‌های پیشرفته:
هر دو نوع فرش سجاده ای 500 شانه و 700 شانه توسط دستگاه‌های پیشرفته و ماشینی تولید می‌شوند که باعث دقت و کیفیت بالا در بافت آن‌ها می‌شود.
استفاده از الیاف بافت مختلف:
در هر دو مدل فرش ماشینی کاشان، از الیاف گوناگون موجود در بازار، به‌عنوان مثال الیاف اکریلیک هیت ست شده یا پلی استر برای تولید آن‌ها استفاده می‌شود. هر مسجد با توجه به توانایی مالی خود قادر خواهد بود یکی از انواع الیاف را برای بافت انتخاب کند.
استفاده در مکان‌های مذهبی مختلف:
هر دو نوع فرش سجاده کاشان 500 شانه و 700 شانه، در مکان‌های مذهبی مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند از جمله در مساجد، نمازخانه‌ها، حسینیه‌ها، مصلی‌ها و امامزاده‌ها. این نوع فرش‌ها به‌دلیل ضخامت خوب و استحکام، در محیط‌های مختلف قابل استفاده هستند و با توجه به سازگاری و نوع بافت، جایگاه خود را از گذشته تا به امروز در بازار حفظ کرده‌اند.
تفاوت‌های فرش سجاده ای 700 شانه و 500 شانه
تفاوت‌هایی که بین فرش سجاده ای 500 شانه و 700 شانه وجود دارند عبارتند از:
ظاهر و زیبایی:
فرش‌های 700 شانه معمولاً زیباتر و دارای جلوه‌ای بیش‌تر در نمازخانه و مسجد هستند. طرح‌های آن‌ها دقیق‌تر و جلوه‌ی زیباتری را به فضا می‌بخشند در مقایسه با فرش‌های 500 شانه که اغلب تک‌رنگ و دارای طرح‌های کم‌تری هستند.
تنوع در طرح و نقش:
فرش سجاده ای 500 شانه نسبت به نوع 700 شانه، دارای طرح‌ها و نقوش کم‌تری می‌باشد و اغلب تک‌رنگ می‌باشند. در مقابل، سجاده فرش 700 شانه با جزئیات بیش‌تر در طراحی‌ها و نقوش، گزینه‌های متنوع‌تری را به مساجد ارائه می‌دهند و بیش‌تر به جلوه‌ی زیبایی فضا کمک می‌کنند.
این تفاوت‌ها به وضوح نشان می‌دهند که هر یک از این دو نوع فرش طرح مسجدی، به دلایل خاص خود، در شرایط و محیط‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند و براساس نیازها و سلیقه‌های مختلف، انتخاب می‌شوند.
مزایای فرش سجاده ای 500 شانه پلی استر
مزیت‌های فرش‌های 500 شانه پلی استر که برای مساجد و نمازخانه‌ها بافته می‌شوند عبارتند از:
مقاومت در برابر رطوبت: این فرش‌ها در برابر رطوبت مقاومت خوبی داشته و برای مکان‌های با رطوبت بالا مناسب هستند.
قیمت پایین: قیمت پایین فرش سجاده ای 500 شانه پلی استر باعث شده تا جزو پرفروش‌ترین فرش‌ها محسوب شود.
ازدیاد درخشندگی: نخ پلی‌استر دارای درخشندگی و براقیت بالایی است، که به آن شباهت با ابریشم مصنوعی می‌دهد.
معایب فرش سجاده 500 شانه پلی استر
در ادامه معایب فرش‌های جنس نخ پلی استر را برشماری می‌کنیم:
کوتاه بودن عمر: یکی از معایب بزرگ فرش‌های پلی‌استری، عمر کوتاه آن‌ها نسبت به فرش‌های اکریلیک است. این فرش‌ها بعد از چند سال استفاده، شکل اولیه‌ی خود را از دست می‌دهند.
محدودیت در شستشو: فرش سجاده ای 500 شانه با نخ پلی استر توانایی شستشوی مداوم را ندارد و پس از شستشوهای مکرر، ممکن است شکل و رخ اولیه‌ی خود را از دست بدهد.
عدم استحکام در برابر حرارت: این نوع از فرش ماشینی مسجدی هیچ گونه استحکامی در برابر اجسام داغ ندارد و بلافاصله مانند پلاستیک آب می‌شود.
به‌طور کلی، هر نوع سجاده فرشی دارای مزایا و معایب خود است. انتخاب یک فرش به نیازها و شرایط محیطی و مالی خاص هر فرد بستگی دارد.
