فرش‌های سجاده‌ای که برای مساجد و نمازخانهها بافته می‌شوند به 2 نوع فرش طرح محرابی و فرش مسجد بدون محراب تقسیم‌بندی می‌شوند.
به طور کلی به فرش‌های غیرمحرابی مخصوص مسجد، سجاده فرش تشریفاتی می‌گویند که بسته به سلیقه‌ی خریداران و هیات امنای مساجد معمولا به سه شکل بافته می‌شوند:
- فرش تشریفاتی با 2 حاشیه
- فرش تشریفاتی تک حاشیه
- فرش مسجدی بدون حاشیه
ابتدا یک فیلم کوتاه از فرش غیرمحرابی را ببینیم و سپس به ادامه‌ی بحث بپردازیم:
فرش مسجد بدون محراب با 2 حاشیه
فرش ماشینی با 2 حاشیه‌ی کناری به ندرت برای مساجد و نمازخانهها و یا سایر اماکن مذهبی بافته می‌شود. از این نوع فرش تشریفاتی معمولا بیش‌تر به عنوان فرش کناره در منازل و یا در سالن‌های تشریفات استفاده می‌شود.
در واقع تفاوت فرش 2 حاشیه‌ای منزل با مسجد، در نقوش به کار رفته در هریک می‌باشد که برای مسجد از طرح‌های اسلیمی و تذهیب بیش‌تر استفاده می‌گردد؛ در ادامه یک نمونه فرش تشریفاتی 2 حاشیه‌ای که مخصوص مسجد بافته شده را می‌توانید مشاهده کنید.
همانطور که در تصویر مشخص است در طراحی این فرش از نقوش شمسه استفاده شده است که در طرح‌های فرش مسجد به وفور یافت می‌شود. از یک حاشیه برای قرار گرفتن پای شخص نمازگزار و از حاشیه‌ی دیگر نیز به عنوان جای مهر نمازگزار استفاده می‌گردد.
سجاده فرش تشریفاتی تک حاشیه
فرش مسجد بدون محراب با یک حاشیه‌ی کناری متداول‌ترین نوع فرش تشریفاتی برای اماکن مذهبی محسوب می‌شود. از این تک حاشیه به طور معمول برای جای مهر و سجده استفاده می‌شود ولی در برخی از مناطق، به خصوص مناطق سنی‌نشین از حاشیه‌ی کناری جهت قرار گرفتن جای پای نمازگزاران استفاده می‌گردد (یک نمونه‌ی این فرش سجاده تشریفاتی را می‌توانید در ادامه مشاهده کنید).
نقش‌های به کار رفته در فرش‌های تشریفاتی سجاده‌ای عموما یا نقش‌های گل و بوته هستند (که به نام طرح‌های افشان شناخته می‌شوند و اصلیتی کاملا ایرانی دارند) و یا دارای نقش‌های هندسی شمسه و ترنج هستند که ترکیبی از طرح‌های ایرانی اسلامی محسوب می‌شوند.
توجه: مساجدی که فضای کم‌تری دارند و تعداد نمازگزاران زیاد هستند، بهتر است که به جای طرح محرابی از همین نوع فرش مسجدی استفاده کنند.
فرش مسجد بدون حاشیه یکپارچه
به فرش‌های تشریفاتی که بدون حاشیه هستند، فرش مسجدی یکپارچه یا یک تکه می‌گویند به این دلیل که از کنار هم قرار گرفتن رول‌های فرش ماشینی، مانند یک فرش کامل و یک تکه‌ی بسیار بزرگ به نظر می‌رسد.
در واقع در این طرح از فرش، هر رول تکمیل کننده‌ی رول دیگری خواهد بود یعنی یک نقش ترنج یا یک شکل هندسی از یک رول با رول بعدی کامل می‌شود؛ به این سبک کاری فرش‌ها، فرش‌های طرح کاشیکاری هم گفته می‌شود.
در این نوع از فرش نماز به خاطر اینکه جای نمازگزار و همچنین جای مهر تعبیه نشده، بسیار کم در مساجد و نمازخانهها استفاده می‌گردد و بیش‌تر موارد استفاده‌ی فرش‌های یکپارچه در حسینیه‌ها و امامزاده‌ها می‌باشد که نمونه‌ای از آن را در زیر مشاهده می‌کنید:
نقشه‌های فرش مسجد بدون محراب
در این قسمت همه‌ی نقشه‌های موجود از طرح‌های غیرمحرابی مخصوص مساجد و نمازخانهها را با سه رنگ پرفروش در کنار یکدیگر قرار داده‌ایم تا بتوانید مقایسه‌ی خوبی داشته باشید. البته توجه داشته باشید این نقشه‌ها به صورت معمول و رایج یعنی تک حاشیه هستند که در صورت سفارش شما همه‌ی طرح‌ها با دو حاشیه و یا بدون حاشیه نیز قابل بافت هستند؛ برای این منظور می‌توانید طرح مورد نظر را برای ما ارسال فرمایید تا طراح شرکت نقشه‌ی موردنظر را برایتان آماده کند.
معرفی سایر فرش‌های مسجدی
به جز انواع طرح‌های سجاده فرش تشریفاتی، یک نوع فرش دیگر نیز مخصوص مساجد و نمازخانهها بافته می‌شود که فرش محرابی نام دارد؛ فرش سجاده ای محرابی در مقایسه با فرش مسجد بدون محراب بسیار محبوب‌تر و پرفروش‌تر می‌باشد.
فرش طرح محرابدار علاوه بر ایجاد نظم و هماهنگی، هارمونی زیباتری را در مسجد ایجاد می‌کند. برای دیدن همه‌ی طرح‌های محرابی روی دکمه‌ی سبزرنگ زیر کلیک بفرمایید:
چرا فرش معمولی مناسب مسجد نیست؟
اگر دقت کرده باشید فرش‌های معمولی که در مساجد استفاده می‌شوند هر کدام با یک سایزی بافته شده‌اند و این بی نظمی را به وجود می‌آورند که در برخی از جاها فرش‌ها روی یکدیگر قرار بگیرند و برخی دیگر از جاها خالی از فرش باقی بمانند؛ به همین دلیل مجبور هستند قسمت‌های خالی را با قالیچه‌های کوچک بپوشانند که نمای جالبی را برای مکان متبرکه ایجاد نمی‌کند.
امروزه دیگر از فرش‌های کلاسیک (یا همان فرش‌های معمولی 6 متری، 9 متری و 12 متری) در مسجد و نمازخانه استفاده نمی‌کنند و اگر هیات امنای یک مسجد قصد تعویض فرش‌های ماشینی آن مکان را داشته باشند به سراغ سجاده فرش‌های طولی محرابی یا تشریفاتی می‌روند. در مقاله‌ای جداگانه دلایل استفاده از فرش سجاده در مسجد به جای فرش معمولی 12 متری را توضیح داده‌ایم:
فرش مسجد محرابی یا بدون محراب؟
استفاده از فرش محرابی یا غیرمحرابی بیش‌تر به سلیقه‌ی هیات امنای مساجد و یا به فرهنگ آن منطقه بستگی دارد که کدام نوع را انتخاب کنند. به طور کلی ما پیشنهاد می‌کنیم برای مساجد و نمازخانهها که مخصوص اقامه‌ی نماز هستند از فرش طرح محرابی و در امامزاده‌ها و حسینیه‌ها نیز از فرش بدون محراب استفاده شود.
شانه و تراکم فرش مسجد بدون محراب
از آنجاییکه برای فرش‌های خانگی، ظرافت و زیبایی مدنظر هست معمولا بیش‌تر 1000 شانه و 1200 شانه بافته می‌شوند ولی برای مسجد و نمازخانه چون ضخامت بالا و نرمی ملاک هست، معمولا فرش‌های 700 شانه یا 500 شانه بافته می‌شوند. برای آشنایی بیش‌تر با شانه و تراکم و همچنین دیدن فیلم نحوه‌ی شمارش تعداد شانه‌ی فرش ماشینی بر روی دکمه‌ی زیر کلیک کنید:
جنس نخ فرش مسجدی
متداول‌ترین نوع جنس نخ به کار رفته در انواع فرش ماشینی مخصوص مسجد شامل 4 نوع نخ BCF (بی سی اف)، پلی استر، ویرجین و اکریلیک می‌باشد. سجاده فرش BCF دارای پایین‌ترین قیمت و فرش مسجد اکریلیک دارای بالاترین قیمت فرش سجاده ای می‌باشد. برای اطلاعات بیش‌تر و همچنین آگاهی از مزایا و معایب هر یک به مقاله‌ی زیر مراجعه فرمایید.
