برای بافت سجاده فرش نیاز هست که 3 کارخانه به صورت مجزا و هر کدام عملیات مخصوصی را انجام دهند تا فرش ماشینی آماده‌ی نصب در مسجد یا نمازخانه گردد. این سه کارخانه عبارتند از:
- کارخانه ریسندگی
- کارخانه بافندگی
- قسمت تکمیل و آهار
وظیفه‌ی شرکت ریسندگی همانطور که آگاه هستید تبدیل الیاف خام به نخ می‌باشد. پس از اینکه نخ‌ها در رنگ‌های مختلف آماده‌ی بافت شدند به کارخانه‌های بافندگی فرش ماشینی ارسال می‌شوند؛ در این مقاله ما بیش‌تر در مورد قسمت بافندگی که وظیفه‌ی اصلی بافت فرش مساجد را به عهده دارد توضیح خواهیم داد.
جنس نخ در بافت سجاده فرش
در کارخانجات بافندگی اولین مرحله ورود نخ‌های آماده به صورت کن می‌باشد (نمونه عکس از رنگ‌های مختلف کن نخ را در ادامه می‌توانید ببینید). کن‌های نخ در برخی از شرکت‌های ریسندگی به صورت پالت و در برخی دیگر به صورت گونی بسته بندی می‌شوند.
جنس نخ‌های مختلفی برای بافت فرش ماشینی وجود دارد که هر شرکت بافنده‌ای معمولا از یک نوع جنس نخ در بافت سجاده فرش خود استفاده می‌کند. مهم‌ترین جنس نخ‌ها برای تولید فرش مسجدی مشهد و کاشان شامل 4 نوع زیر می‌باشد:
- نخ بی‌سی‌اف
- نخ پلی استر
- نخ ورژن (ویرجین)
- نخ اکریلیک
در میان این جنس نخ‌ها، نخ بی‌سی‌اف و پلی استر دارای کیفیت نسبتا پایینی هستند که برای خرید فرش سجاده ای ارزان می‌توانید به سراغ این نوع جنس نخ‌ها بروید. اما فرش سجاده اکریلیک دارای بهترین کیفیت موجود در بازار قالی ماشینی است که به دلیل نرمی و طول عمر بالا برای مساجد و نمازخانه‌ها بسیار مناسب می‌باشد.
بوبین پیچی جهت بافت فرش مسجدی
همانطور که گفتیم نخ‌های نو و اصطلاحا آک به شکل کن وارد کارخانه‌ی بافندگی می‌شوند. نخ‌ها ابتدا باید به قسمت‌های کوچک‌تر تبدیل شوند تا در کریل دستگاه ماشینی قرار بگیرند و بافت سجاده فرش انجام شود. برای همین منظور قسمت بوبین پیچی وظیفه‌ی کوچک کردن کن‌های نخ را به عهده دارد.
بوبین پیچ با دستگاه مخصوص، نخ‌ها را به دور ماسوره‌های کوچک می‌پیچد تا مناسب قرارگیری در کریل‌های دستگاه باشد. در ادامه عکس‌هایی را از ماسوره‌های نخ و همچنین کریل دستگاه می‌توانید مشاهده کنید:
بافت سجاده فرش به صورت 4 رول
برای اینکه بافت فرش سجاده انجام شود نیاز هست تا نقشه‌ی فرش از طریق کامپیوتر به دستگاه معرفی شود. نقشه‌ی سجاده توسط طراح با استفاده از نرم افزارهای مخصوص آماده می‌شود و سپس با استفاده از یک سخت افزار خارجی مانند فلش مموری به کامپیوتر دستگاه متصل می‌گردد؛ در نهایت با انجام یک سری تنظیمات، بافت فرش مسجد آغاز می‌گردد.
نکته‌ای که حتما باید به آن توجه داشته باشید، بافت 4 رول از هر نقشه می‌باشد؛ یعنی زمانی که یک نقشه را به دستگاه معرفی می‌کنید، دستگاه به صورت اتوماتیک 4 رول فرش محرابی سجاده ای یا تشریفاتی بدون محراب را خواهد بافت.
رنگ‌های مختلف بافت فرش سجاده
انواع شرکت سجاده فرش معمولا رنگبندی‌های مخصوص به خود را دارند ولی به طور کلی می‌توان گفت 3 رنگ فرش مسجدی بسیار پرمصرف و محبوب وجود دارند که این رنگ‌ها شامل رنگ آبی فیروزه‌ای، سبز یشمی و قرمز روناسی یا لاکی هستند.
قابل ذکر است که رنگ‌های دیگری هم به سفارش هیات امنا یا متولیان مساجد و بقعه‌ی متبرکه به عنوان رنگ زمینه بافته می‌شوند که این رنگ‌ها شامل رنگ قهوه‌ای گردویی، بادامی، سرمه‌ای و یا حتی سبز زیتونی می‌باشند. در ادامه سه رنگ اصلی مخصوص مکان‌های مذهبی را قرار داده‌ایم:
کاشان مرکز اصلی بافت سجاده فرش
اگر می‌خواهید بدانید که در چه شهرهایی از ایران به صورت تخصصی بافت فرش سجاده ای محرابی و مخصوص مساجد وجود دارد، باید خدمتتان عرض کنیم که کاشان به عنوان مرکز اصلی سجاده بافی شناخته می‌شود. البته فرش مسجدی مشهد هم به واسطه‌ی کارخانجات ریسندگی و بافندگی مشهد بافت قابل قبولی دارد ولی تعداد شرکت‌های تخصصی بسیاری برای بافت سجاده فرش کاشان وجود دارند که تولیداتشان بیش‌تر، متنوع‌تر و ارزان‌تر هستند.
البته این نکته را در نظر داشته باشید که کاشان مرکز اصلی سجاده فرشی محسوب می‌شود ولی اگر به دنبال سجاده نماز تکی با جنس نخ‌های مخمل و ترمه هستید باید به شهرهای دیگری مانند اصفهان و یزد مراجعه کنید.
شانه و تراکم در بافت فرش سجاده ای
اصطلاح شانه و تراکم برای فرش ماشینی بسیار رایج است و هنگام استعلام قیمت فرش مسجد، از شما پرسیده می‌شود فرش با چه تعداد شانه و تراکم نیاز دارید. شانه و تراکم در صنعت قالی ماشینی به معنای تعداد گره‌های فرش می‌باشد. البته برای سجاده فرش دستباف به جای شانه و تراکم از اصطلاح رجشمار استفاده می‌شود.
اما سوال این است که فرق بین شانه و تراکم چیست؟ شانه به گره‌های موجود در عرض قالی و تراکم به گره‌های موجود در طول قالی گفته می‌شود. به طور کاملا آشکار هر چقدر تعداد گره‌ها در بافت قالی چه دستباف و چه ماشینی، بالاتر باشد، جدای از اینکه فرش رخ زیباتری خواهد داشت، فرش پرتر و مستحکم‌تر می‌شود.
شرکت‌های سجاده‌بافی، فرش مسجدی محرابی و یا غیر محرابی را معمولا با 2 نوع 500 شانه و 700 شانه می‌بافند که به علت ضخامت بیش‌تر برای نمازگزاران مناسب باشد. با این تفاسیر اگر به دنبال بهترین قالی ماشینی برای مسجد یا نمازخانه‌ی خود هستید، به یقین فرش سجاده ای 700 شانه در مقایسه با 500 شانه از کیفیت بهتری برخوردار خواهد بود.
طرح‌های مختلف بافت سجاده فرش
طرح‌های فرش مسجد به لحاظ ساختاری به دو شکل محرابی و یا بدون محراب تشریفاتی بافته می‌شوند. فرش محرابی محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین طرح مورد استفاده برای مساجد است که اگر بخواهیم ابعاد فرش سجاده ای طرح محربی را بیان کنیم، به صورت استاندارد و ثابت طول یک عدد محراب 1 متر و 25 سانتی‌متر و عرض محراب 64 سانتی‌متر است.
بافت سجاده فرش بدون محراب نیز در این سال‌ها در کارخانه‌های سجاده‌بافی بسیار مرسوم شده است که به دو شکل حاشیه‌دار و بدون حاشیه یا یکپارچه تولید می‌گردد. فرش‌های تشریفاتی حاشیه‌دار مانند همان قالی‌های کناره‌ی خانگی هستند که فقط یک حاشیه برای ایستادن و یا جای مهر نمازگزار در آن طراحی شده است. فرش یکپارچه هم بدون هیچ گونه حاشیه است و برای کسانی که دوست دارند فرش‌ها در مسجد کاملا یک‌تکه به نظر برسند، بهتر است که این قالی را انتخاب کنند.
