گلیم بافته‌ای سنتی و اصیل است که ریشه در فرهنگ و تاریخ کهن مردمان ایران زمین دارد. این هنر دستی با استفاده از نخ‌های پشمی و رنگ‌های طبیعی توسط دستان هنرمند زنان و مردان عشایر و روستاییان خلق می‌شود. گلیم‌ها نه‌تنها به‌عنوان پوششی برای کف استفاده می‌شوند، بلکه بازتابی از هنر، ذوق و زندگی روزمره مردمان مناطق مختلف کشورمان هستند.
هر گلیم فرش داستانی منحصربه‌فرد از فرهنگ و سنت‌های محلی را روایت می‌کند و هر نقش و نگاری که بر روی آن دیده می‌شود، نمادی از اعتقادات، افسانه‌ها و تاریخ مردمان آن خطه است. در این مقاله به بررسی انواع گلیم‌ها و شیوه‌های بافت آن خواهیم پرداخت و نگاهی عمیق‌تر به جایگاه این هنر در زندگی امروزی خواهیم انداخت.
گلیم هنر اصیل ایرانی در قالب کفپوش‌های سنتی
گلیم‌ها نوعی کفپوش سنتی و اصیل هستند که از تار و پود بافته شده و برخلاف فرش‌های دستباف و ماشینی، پرز ندارند. در بافت فرش‌های معمولی، سه نوع نخ در سه بعد طول، عرض و ارتفاع به‌کار می‌رود: نخ چله یا تار به‌عنوان بعد طولی، نخ پود برای بعد عرضی و نخ پرز یا خاب که گره‌ها را تشکیل می‌دهد و به‌عنوان بعد ارتفاعی عمل می‌کند. اما در گلیم، بعد سوم یعنی پرز وجود ندارد و همین ویژگی باعث می‌شود که آن‌ها تخت و صاف باشند.
این ساختار ساده و بدون پرز، گلیم فرش را به یک نوع خاص از کفپوش تبدیل کرده است که نرمی کمتر ولی در عوض بافتی متراکم و محکم‌تر دارد. گلیم‌ها به‌دلیل عدم وجود پرز، صاف و بدون ارتفاع هستند و این ویژگی‌ها به آن‌ها استحکام بیش‌تری می‌بخشد. به‌دلیل همین خصوصیات، گلیم‌ها در اندازه‌های کوچک‌تری نسبت به فرش‌های ماشینی تولید می‌شوند و برای قسمت‌هایی از خانه که نیاز به کفپوشی با اندازه کوچک‌تر دارند، مانند ورودی‌ها، راهروها و اتاق‌های کوچک، بسیار مناسب هستند.
ویژگی‌های منحصر به فرد گلیم فرش
گلیم‌ها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آن‌ها را از سایر کفپوشها متمایز می‌کند. یکی از این ویژگی‌ها، همانطور که قبلاً گفتیم، عدم وجود پرز است که باعث می‌شود گلیم‌ها کمتر گرد و غبار جذب کنند و نگهداری و تمیزکاری آن‌ها آسان‌تر باشد. همچنین، بافت متراکم و محکم گلیم فرش، مقاومت آن را در برابر سایش و پارگی افزایش می‌دهد و موجب می‌شود که برای استفاده در مکان‌های پرتردد مناسب باشد.
یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب گلیم‌ها، تنوع در طرح و نقش آن‌هاست. طرح‌های گلیم اغلب برگرفته از فرهنگ و هنر بومی و سنتی مناطق مختلف ایران است و هر گلیم داستانی از تاریخ و زندگی مردمان آن منطقه را روایت می‌کند. در سال‌های اخیر، با ورود طرح‌های مدرن و جدید به دنیای گلیم، این نوع کفپوشها نه‌تنها در منازل سنتی بلکه در دکوراسیون‌های مدرن و امروزی نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. ترکیب رنگ‌ها و الگوهای مختلف در گلیم‌ها، آن‌ها را به یک عنصر دکوراتیو منحصر به فرد تبدیل کرده که می‌تواند به فضای داخلی هر خانه‌ای جلوه‌ای خاص ببخشد.
این نوع کفپوشها به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود در بخش‌های مختلف خانه کاربرد دارند. از جمله مهم‌ترین کاربردهای گلیم می‌توان به استفاده در ورودی‌ها، آشپزخانه‌ها، اتاق‌های خواب، راهروها و حتی به‌عنوان پوشش دیوار اشاره کرد. در ورودی‌ها و راهروها، گلیم‌ها به‌دلیل بافت محکم و متراکم خود می‌توانند به‌عنوان یک کفپوش مقاوم در برابر سایش عمل کنند. در آشپزخانه‌ها، گلیم‌ها به‌دلیل جذب کمتر گرد و غبار و سهولت در تمیزکاری بسیار مناسب هستند. همچنین، در اتاق‌های خواب و نشیمن، گلیم‌ها می‌توانند به‌عنوان یک عنصر زینتی زیبا و کاربردی، فضایی گرم و دلنشین ایجاد کنند.
محبوبیت گلیم در دنیای امروز
در دنیای امروز، گلیم‌ها به یکی از محبوب‌ترین نوع فرش‌ها و کفپوش‌های خانگی تبدیل شده‌اند. این محبوبیت ناشی از ترکیب ویژگی‌های سنتی و مدرن در گلیم‌هاست که توانسته‌اند توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کنند. استفاده از رنگ‌های طبیعی و الگوهای سنتی در کنار طرح‌های مدرن و جدید، گلیم‌ها را به یک گزینه‌ی جذاب برای دکوراسیون داخلی تبدیل کرده است. علاوه‌بر این، قیمت مناسب‌تر گلیم فرش نسبت به فرش‌های دستباف و ماشینی نیز یکی از عوامل مؤثر در افزایش تقاضا برای این نوع کفپوش‌هاست.
گلیم‌ها از ارزشمندترین هنرهای دستی ایران هستند که نه‌تنها نقش مهمی در فرهنگ و تاریخ ما دارند، بلکه با ترکیب ویژگی‌های منحصر به فرد و کاربردی خود، جایگاه ویژه‌ای در دکوراسیون منازل امروزی یافته‌اند. این هنر اصیل و زیبا همچنان با حفظ اصالت خود، پاسخگوی نیازهای مدرن زندگی امروز است و به‌عنوان یک عنصر دکوراتیو و کاربردی، فضایی گرم و دلنشین به خانه‌ها می‌بخشد.
وزن سبک و جمع و جور بودن گلیم فرش، آن را به گزینه‌ای مناسب برای استفاده در فضاهای مختلف تبدیل کرده است. گلیم‌ها به‌راحتی قابل حمل هستند و این ویژگی باعث می‌شود که بتوان آن‌ها را در مکان‌های مختلف خانه استفاده کرد و به دکوراسیون تنوع بخشید.
نهایتاً اینکه طرح و نقش گلیم ایرانی تداعی‌گر تمدن کهن در عصر مدرن است. این ترکیب جذاب از هنر سنتی و دکوراسیون مدرن، گلیم‌ها را به عنصری خاص و منحصر به فرد در هر دکوراسیونی تبدیل می‌کند. گلیم‌ها می‌توانند در فضاهای مختلف خانه از جمله سالن پذیرایی، اتاق خواب، راهروها و حتی آشپزخانه‌ها استفاده شوند و جلوه‌ای خاص به فضا ببخشند.
رول گلیم فرش ماشینی
در گذشته، استفاده از فرش‌های معمولی در اماکن عمومی مانند مسجد و نمازخانه بسیار رایج بود. اما این فرش‌ها با شکل و سایزهای مختلف خود، ظاهری پریشان به این اماکن مقدس می‌بخشیدند. با پیشرفت فناوری تولید فرش، به‌ویژه توسعه فرش‌های رولی، یک انقلاب در دکوراسیون داخلی به‌وجود آمد.
فرش‌های رولی، با ایجاد نظم و یکپارچگی خاص، به اماکن عمومی مانند مساجد و نمازخانه‌ها جلوه‌ی شگفت‌انگیزی بخشیدند. امروزه که معماری داخلی به یکی از مهم‌ترین عوامل زیباسازی مکان‌ها تبدیل شده است، فرش‌های رولی با اندازه‌های بزرگ و الگوهای زیبا، هماهنگی بی‌نظیری با طراحی داخلی مکان‌ها دارند.
استفاده از رول گلیم سجاده همانند فرش سجاده ای ماشینی، به‌دلیل کاهش هزینه‌ها و جلوه‌ی بی‌بدیلی که به مکان‌های مذهبی می‌بخشند، در بسیاری از این اماکن رایج شده است. این اماکن شامل مساجد، نمازخانه‌ها، صحن‌ها و… می‌شوند. در اینجا فرش‌های رولی و رول گلیم سجاده، به‌عنوان یک گزینه‌ی اقتصادی و جذاب برای زیباسازی مکان‌های عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از ویژگی‌ها و مزایا عبارتند از:
نظم و یکپارچگی: فرش‌های رولی با ترکیبی از طراحی‌های زیبا و الگوهای منسجم، نظم و یکپارچگی بین اجزای مختلف مکان را به وجود می‌آورند.
سهولت در نصب و جمع‌آوری: فرش‌های رولی با اندازه‌های طولی بزرگ، فرآیند نصب و جمع‌آوری را بسیار آسان می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود استفاده از آن‌ها در اماکن عمومی مانند مساجد و نمازخانه‌ها، به‌راحتی انجام شود.
سازگاری با طراحی داخلی: طرح‌ها و الگوهای زیبای فرش‌های رولی، با طراحی‌های داخلی مکان‌ها هماهنگی بی‌نظیری دارند و جلوه‌ی استثنائی‌ای را به محیط می‌بخشند.
