قدیمی‌ترین فرش ایران
قدیمی‌ترین فرش‌های به یادگار مانده در موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی در سراسر دنیا مربوط به ایران هستند که در دوره‌های مختلف از ایران خارج شده‌اند. قالی شکارگاه که در حقیقت قدیمی‌ترین فرش تاریخ‌دار ایرانی است هم‌اکنون در موزه هنر شهر وین نگهداری می‌شود.
موری آیلند پژوهشگر مشهور فرش و نویسنده کتاب راهنمای جامع فرش شرقی نظریه‌ای که در سال‌های اخیر از سوی مورخان فرش‌شناس ترکیه شایع شده، مبنی بر آنکه فرش پرزدار از حدود دوران سامانیان و سلجوقیان (پادشاهان ترک‌تبار) از آسیای صغیر به آسیای غربی (از جمله ایران) آورده شده است رد می‌کند. به علاوه او به وجود شباهت‌ها و قرابت‌هایی میان طرح‌های دوران ساسانی و طرح‌های دوران اسلامی (به ویژه در بافته‌ها) معتقد است.
وی عقیده دارد که در بین نگاره‌هایی که در ابنیه ساسانی پیدا شده، تعدادی نگاره به طرح هخامنشی یا شاید طرح‌های مکاتب پیش از آن در ارتباط باشد. آیلند با جلب توجه به دانه‌های کاج و شکوفه‌های نیلوفر در فرش‌های بازمانده از دوران ساسانی و مقایسه‌ی آن‌ها با آستانه‌های کنده‌کاری شده در شهرهای آشوری خرس‌آباد و نینوا این فکر را تقویت می‌کند.
وی می‌گوید: روابط کاملاً مشخصی وجود دارد و وقتی به قالی پازیریک نگاه می‌کنیم، همان شکل را می‌بینیم که در سراسر زمینه تکرار شده است. مشکل است که از این شباهت فوق‌العاده طراحی در طول یک دوره هزار ساله بین فرش پازیریک و تزئینات گچی دیوارهای ساسانی اثری به جا نمانده باشد. اما نمی‌توانیم انکار کنیم که اصول طراحی، حتی به میزان کم، به هر حال تغییر کرده است.
آیلند می‌افزاید: این نشان می‌دهد که برای اولین بار، ما یک ارتباط منطقی از تصویر پیشرفت طرح‌های فرش ایرانی از زمان‌های هخامنشی یا پیش از آن تا سلسله‌های ساسانی و اسلامی تا صفوی در دست داریم. همه این شواهد از روی منطق باید ما را قانع کرده باشد که فرش پرزدار، نباید هزار سال پیش به وسیله‌ی ترک‌ها به غرب آورده شده باشد.
قالی نفیس شکارگاه:
آیلند می‌گوید: معماری‌های ساسانی نشان‌دهنده‌ی یک حلقه‌ی گمشده است و به ما می‌گوید که فرش‌ها در آن زمان به چه شکل بوده‌اند. این زمینه مدت‌ها آماج سوء تفاهم قرار داشت و اکنون زمان آن است که ما حقایقی را مطرح کنیم. نگاره‌های برجسته روی دیوار مثل فرش‌های قدیمی که امروزه باقی مانده‌اند، درباره‌ی خودشان به فصاحت صحبت می‌کنند.
قالی شکارگاه گذشته از جنبه بسیار عالی هنری، قدیمی‌ترین قالی تاریخ‌دار ایرانی است که اینک در موزه‌ی هنر و صنعت اتریش، وین نگهداری می‌شود. این قالی 90/6 متر درازا و 60/3 متر پهنا دارد و در آن شاید بیست رنگ مختلف با مایه‌های شاداب و دل‌انگیز بکار رفته است. چنین غنایی در رنگ در قالی‌های آغاز دوره صفویان، نادر است.
قدیمی‌ترین قالی تاریخ‌دار ایران در اواسط قرن شانزدهم (حدود 450 سال پیش) بافته شده است. این فرش در بین قالی‌های مشهور جهان از نظر نفاست در مقام نخست قرار دارد. در حقیقت برخی از صاحبنظران معتقدند که این قالی نفیس‌ترین قالی‌ای است که تاکنون بافته شده است و تنها فرشی به شمار می‌رود که تار و پود و پرز آن از ابریشم است و قسمت‌هایی از نقش‌ها با نخ سیم‌تاب بافته شده است.
در قالی شکارگاه شکارچیان سوار بر اسب هستند و به نیزه و شمشیر و تیر و کمان مسلح هستند. در نمایش این شکارگاه کلیه‌ی آداب و رسوم ایرانی رعایت شده است. در وسط قالی ترنج سبز رنگی به شکل ستاره هشت‌پر قرار دارد که در آن چهار جفت اژدهای طلایی دو به دو در پرواز هستند. رنگ متن قالی سرخ ارغوانی است و ردیفی از فرشتگان بالدار در زمینه‌ای که با نقش پرندگان و نگاره‌های مارپیچ و گل زینت یافته در کاسه‌هایی به یکدیگر میوه تعارف می‌کنند.
فرش پازیریک
فرش پازیریک قدیمی‌ترین فرش دنیا است که در سال ۱۳۲۸ (۱۹۴۹) توسط سرگی رودنکو، باستان‌شناس روس در دره‌ی پازیریک در کنار اشیاء باستانی دیگری در گور یخ‌زده‌ی یکی از فرمانروایان سکایی کشف شد.
فرش پازیریک یک قالی پشمی با رنگ‌های زنده است. این فرش چهارگوش تقریباً مربع بوده و ابعاد آن ۱٫۹۸ در ۱٫۸۹ متر است. نقش‌هایی که در آن دیده می‌شود شامل تصویر سوارکاران، آهوهای در حال چرا کردن و جانوران افسانه‌ای با سر عقاب و بدن شیر است و حاشیه‌ای گل‌دار دارد.
سرگی رودنکو پس از بررسی ساختار فرش و نگاره‌های آن متوجه شباهت زیاد نقش‌مایه‌های این فرش با نقش برجسته‌های تخت جمشید شد. و بیشتر پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها و یا مادها می‌دانند. اما همچنان درباره‌ی تاریخچه‌ی حقیقی این فرش نظریه‌های متفاوتی ارائه شده است که بی‌تاثیر از جریان‌های سیاسی به‌ویژه ایران‌ستیز نبوده است.
نتایج آزمایش رادیواکتیو قدمت گورهای دره‌ی پازیریک را تا سده‌های پنجم و چهارم پیش از میلاد نشان داده‌است. دره‌ی پازیریک دره‌ای کوچک در شمال کوهستان آلتایی (در جنوب سیبری مرکزی و در ۷۹ کیلومتری مرز مغولستان) است.
