کاشان، شهری با قدمتی طولانی و با فرش‌های فاخر!
از هر سه نفر کاشانی، یک نفر از آن‌ها به بافندگی فرش اشتغال دارد که بیشتر از دو سوم از آنان را خانم‌ها تشکیل می‌دهند. فرآیند بافندگی فرش، با طرحی که از میان مجموعه‌هایی از سبک‌های ثابت شامل نقش و نگارهایی مثل گل‌ها، برگ‌ها، شاخه‌ها، حیوانات و همینطور صحنه‌هایی که از تاریخ اقتباس شده است، شروع می‌شود.
فرش کاشان در دستگاه قالیبافی که به عنوان “دار” شناخته می شود، بافته می‌شود. نخ تار و پود معمولا از پنبه و یا ابریشم می‌باشد. نخ خاب (Pile) با نخ‌های پشم یا ابریشم با یک گره فارسی متمایز، به نخ تار یا چله بافته می‌شود و سپس با عبور یک پود به صورت ردیفی و کوبیده شدن آن توسط شانه، در جای خود محکم می‌گردد. سبک بافت فارسی (یا گره نامتقارن) به شیوه‌ی کاملا ظریفی در فرش کاشان به کار برده می‌شود، به طوریکه گره‌های پشت فرش ظریف و یکنواخت دیده می‌شود.
رنگ‌های استفاده شده در فرش‌های کاشان ترکیبی از رنگ‌های طبیعی شامل ریشه‌ی روناس، پوست درخت گردو، پوست انار و برگ مو می‌باشد. مهارت سنتی بافت فرش کاشان، با تلمذ دختران نزد مادر و مادربزرگ‌هایشان به ارث می‌رسد. همچنین تلمذ یا کارآموزی ابزاریست است که مردان نیز برای فراگیری مهارت‌های طراحی، رنگرزی، برش، نصب دار و تهیه‌ی ابزار بافندگی از آن بهره می‌برند.
فرش کاشان یونسکو
معیارهایی که باعث شدند فرش کاشان در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت شود:
- مهارت‌های سنتی بافت فرش در کاشان، همراه با دانش و اعتقادات مادران به دختران انتقال می‌یابد که بدین وسیله باعث تحکیم در هویت فرهنگی اجتماع نیز می‌شود.
- ثبت فرش کاشان در فهرست جهانی یونسکو می‌تواند در میدان دید میراث فرهنگی ناملموس تاثیرگذار باشد و روابط و گفت‌وگوها میان سنت‌های یکسان فرش را بهبود بخشد و همینطور خلاقیت بشر و گوناگونی فرهنگی را منعکس کند.
- در حال حاضر، کلیه‌ی تلاش‌ها به دنبال حفاظت مهارت‌های بافت فرش از طریق مستندسازی و تحقیق همراه با ملزم کردن شاغلان، دارندگان فرش و نهادهای دولتی و موسسات دانشگاهی است.
- در این فرآیند، از مشارکت فعال، حمایت گروه‌های مرتبط و شاغلانی مطلع در این رشته بهره گرفته شده است.
- مهارت‌های سنتی بافت فرش در کاشان، در فهرست ملی میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری ایران موجود می‌باشد.
منبع: وبسایت رسمی یونسکو www.UNESCO.org
ترجمه: وبسایت www.ParisCarpet.com
فرش ماشینی کاشان
تاریخچه‌ی پیدایش فرش ماشینی در ایران نشان میدهد که این محصول عمری بیش از ۴۰ سال دارد. در ابتدای دهه‌ی ۵۰ اولین فرش‌های ماشینی تولیدی ایران در کارخانجات مخمل و ابریشم کاشان توسط ماشینهای مخمل‌بافی و با الیاف مصنوعی براق و پرز نسبتاً کوتاه و وزن سبک، بافته و روانه‌ی بازار گردید. چندی نگذشت که به بزرگ‌ترين كارخانه‌ی توليد فرش ماشيني خاورميانه هم تبديل شد.
با ورود كارگاه‌هاي كوچك به عرصه‌ی توليد فرش‌های ماشيني، اين محصول كاشان به بازارهاي جهاني هم راه يافته و توفيق روز افزون كسب كرد. کارخانجات فرش ماشینی در اکثر شهرهای کشور وجود دارد ولی بسته به امکانات در برخی شهرهای کشور از کثرت بیشتری برخوردار است که می‌توان از کاشان به عنوان پایتخت فرش ماشینی ایران نام برد.
در حال حاضر ۱۰۰۰ واحد صنعتي فرش ماشيني در كاشان وجود دارد. فرش كاشان به بيش از ۳۰ تا ۴۰ كشور دنيا نظیر انگلستان، سوئيس، نروژ، اسپانيا، بوسني، تركيه، ژاپن، استراليا، عربستان، امارات، عمان، بحرين، كويت، عراق، پاكستان، افغانستان، قرقيزستان، قزاقستان، تركمنستان، گرجستان، آذربايجان، كانادا و … صادر مي‌شود.
در همین حال که کاشان از جديدترين تكنولوژي روز دنيا بهره مي‌برد توانسته است به كشورهايي مانند چين هم صادرات داشته باشد به‌گونه‌اي كه بيشترين سهم بازار فرش چين در دست فرش كاشان است.
فرش دستباف کاشان
فرش كاشان، در میان هنرهای دستی و بخصوص فرش دستباف جایگاه ویژه و منحصر به فردی دارد و جلوه‌گاه اندیشه‌های لطیف انسانی است. بخش عمده‌ی آوازه‌ی فرش كاشان به بافندگان توانا و خوش ذوق آن ارتباط دارد كه نسل به نسل هنر خود را منتقل كرده‌اند.
شوالیه شاردن در ذکر مسافرتش درباره‌ی کاشان چنین می‌گوید: در هیچ نقطه‌ای از ایران بیش از این شهر و اطراف آن، اطلس و مخمل، تافته و حریر موجدار و زری ساده و گلدار و یا ابریشم مخلوط به زر و سیم بافته نمی‌شود. آنتوان شرلی نیز به همین نکته معترف است. کارترایت از مبلغین مسیحی نیز که به سال 1600 میلادی به کاشان آمده، ضمن ستایش فرش‌ها و قالیچه‌ها و کاشی‌ها و ظروف چینی، کاشان را مرکز معاملات این گونه اجناس می‌داند.
مقارن با اوج گیری رنسانس در اروپا، در کاشان عصر صفوی قالی‌هایی تولید می‌گردید که بخاطر زیبایی افسانه‌ای‌شان امروزه موجب شکوه و افتخار موزه‌ها و کلکسیون‌های بزرگ شخصی می‌باشند. نوشته‌های قرن هفدهم و هجدهم میلادی تصریح می‌کنند که کاشان مرکز بافت قالی درباری بوده و توسط شاه عباس کبیر (1628-1587 م) بنیانگذاری شده است و قالی‌های ابریشمین نقره‌باف و زرباف که به نام قالی شاه عباس معروف است، به این محل نسبت داده می‌شود.
قدیمی‌ترین فرش‌های متعلق به کاشان بر می‌گردد به فرش‌هایی که در قرن 11 هجری بافته شده. این فرش‌ها عموماً دارای طرح‌های گرفت و گیر و شکارگاه هستند. بعد از این گروه از فرش‌ها باید از فرش‌های لهستانی نام برد که به سفارش پادشاه لهستان در کاشان بافته شده است. این فرش‌ها عموماً دارای رنگ بندی سفارشی است. نبايد پنداشت كه قالي‌هاي لهستاني تنها به عنوان سفارش پادشاه لهستان بافته شده است، بلكه قسمتی از اين گونه فرش‌ها به سفارش پادشاه ايران و جهت اهداء به سفرا و دربارهاي اروپا نيز در کاشان توليد مي‌شده است.
در سوابق تاریخی فرشبافی کاشان دیدیم که این حرفه در کاشان، ریشه در زمان‌های دور داشته و علیرغم بحران‌های اقتصادی توانسته است همچنان به بقای خویش ادامه دهد. در این روند درخواست بازارهای جهانی گاه اعمال کننده سلیقه خویش برای ارائه تولیدات با نقوش و ساختاری مخصوص بوده است. در این راستا فرش‌های اواخر قرن نوزدهم کاشان بواسطه بافت بسیار ظریف و پشم بسیار لطیف، به راحتی در اولین نظر قابل تشخیصند.
